KATECHIZM KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO
Wierzę w ... ?
Katecheza 14.
WYZNANIE WIARY
Wiara i rozum
1. Podczas spotkania z rektorami i
delegacjami wyższych uczelni z całej Polski na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika
w Toruniu 7 czerwca 1999 r. Ojciec Święty Jan Paweł II powiedział między
innymi: „Odkrycie, jakiego dokonał Kopernik i jego znaczenie w kontekście
historii nauki, przypominają nam stale żywy spór, jaki toczy się pomiędzy
rozumem a wiarą. Chociaż dla samego Kopernika jego odkrycie stało się źródłem
jeszcze większego podziwu dla Stwórcy świata i potęgi rozumu ludzkiego, to dla
wielu było powodem poróżnienia rozumu z wiarą”. Czy zatem rozum i wiara
rzeczywiście nie dadzą się pogodzić?
2. Katechizm Kościoła Katolickiego uczy: „Chociaż
wiara przewyższa rozum, to jednak nigdy nie może mieć miejsca rzeczywista
niezgodność między wiarą a rozumem (...). «Dlatego badanie metodyczne we
wszystkich dyscyplinach naukowych, jeżeli tylko prowadzi się je w sposób
prawdziwie naukowy i z poszanowaniem norm moralnych, naprawdę nigdy nie będzie
się sprzeciwiać wierze, sprawy bowiem świeckie i sprawy wiary wywodzą swój
początek od tego samego Boga. Owszem, kto pokornie i wytrwale usiłuje zbadać
tajniki rzeczy, prowadzony jest niejako, choć nieświadomie, ręką Boga».” (KKK
159; KDK 36).
3. Od czasów oświecenia, głoszącego kult rozumu i wiedzy,
człowiek boryka się jednak z dramatem rozdźwięku między rozumem a wiarą. Są
ludzie, którzy twierdzą, że dla światłego, wykształconego człowieka
przyznawanie się do wiary w Boga jest czymś niestosownym. Wiarę traktują jako
„ukojenie” dla ludzi biednych, niezaradnych, niewykształconych, zapóźnionych –
jednym słowem – maluczkich tego świata. Z zachwytu nad postępem współczesnej
cywilizacji zrodziło się też przekonanie, że nauka może rozwiązać wszystkie
problemy świata i człowieka. Doświadczenie pokazuje jednak, że żadna z
dyscyplin naukowych nie jest w stanie odpowiedzieć na najbardziej podstawowe
pytania człowieka: Kim jestem? Skąd przychodzę i dokąd zmierzam? Dlaczego
istnieje zło? Co czeka mnie po tym życiu? Na te pytania odpowiada jedynie
wiara.
Jak nauczał
Ojciec Święty Jan Paweł II w encyklice „Fides et ratio”, wiara i rozum są dwoma
skrzydłami, na których człowiek wznosi się do poznania Najwyższej Prawdy. Muszą
ze sobą zgodnie współdziałać i nawzajem się uzupełniać. Wiara nie boi się
rozumu, ale domaga się rozumowych uzasadnień. Rozum zaś, gdy osiągnie szczyt
swoich możliwości poznawczych, uznaje za konieczne przyjęcie dalszych
rozstrzygnięć wiary.
We wszystkich
czasach wielu wielkich uczonych było ludźmi głęboko wierzącymi. Należą do nich
m.in. Linneusz, Pasteur, Kepler, Newton, Volta, Amper, Planck czy Heisenberg.
Niemiecki noblista w dziedzinie fizyki Albert Einstein (1879 – 1955) stwierdził
natomiast, że „wiedza bez religii kuleje, religia bez wiedzy jest ślepa”.
Dogłębne
poznanie świata i dziejowych wydarzeń nie jest zatem możliwe, jeśli człowiek
nie uznaje wiary w Boga, który w nich działa. Rozum może odkryć istnienie
Boga, ale sam – bez wiary – nie pozna Jego istoty, tego, że Bóg jest miłością i
miłosierdziem. Nie potrafi też pojąć tajemnicy Chrystusa ukrzyżowanego i
zmartwychwstałego. Tajemnicę można przyjąć jedynie przy pomocy wiary. Za
Katechizmem trzeba koniecznie podkreślić, że „racją wiary nie jest fakt, że
prawdy objawione okazują się prawdziwe i zrozumiałe w świetle naszego rozumu
naturalnego. Wierzymy z powodu autorytetu samego objawiającego się Boga, który
nie może ani sam się mylić, ani nas okłamać” (KKK 156).
Co czynisz, by Twoja wiara się umacniała? Co
może stać się z wiarą, która gardzi rozumem? Czy nie ulegasz pokusie wiary
jedynie w to, co widzialne i dostrzegalne zmysłami?
4. Zapamiętajmy: Nie można rozdzielić wiary i
rozumu nie pozbawiając człowieka możliwości właściwego poznania siebie, świata
i Boga. „Sprawy świeckie i sprawy wiary wywodzą swój początek od tego samego
Boga” (KKK
159). „Wiedz, abyś uwierzył;
wierz, abyś wiedział” – tak ujął relacje między wiarą a rozumem św. Augustyn (354 – 430). Tej dewizie Kościół jest wierny przez całe
swoje dzieje.
Biskup Roman Marcinkowski
